Eskiler der ki; paran varsa bankada tutma, bırak paran senin için çalışsın. Finans dünyasını değiştiren kripto para birimi teknolojisi, bize yepyeni bir yatırım seçeneği sundu:
İlk Token Arzı (Initial Coin Offering – ICO)… Bunun çok net bir anlamı var: Paranız varsa ve yatırım yapacaksanız, ya geleneksel halka arz (Initial Public Offering – IPO) seçeneklerini değerlendireceksiniz ya da ICO başlatmış genç bir girişime kol kanat gereceksiniz. Peki hangisini seçmeli? IPO ve ICO arasındaki farklar nelerdir?
ICO ile IPO arasındaki ilk ve en temel fark:
Halka arz, genellikle ayakları yere basan, uzun süredir faaliyet gösteren şirketlere özeldir. Oysa ICO başlatan girişimler çok daha gençtirler ve risk oranları çok daha yüksektir. Örnekle açıklayalım: 40 yıldır bahçe ekipmanları üreten şirketin sahibi IPO ise, babasının garajında yeni nesil bilgisayar geliştirmeye çalışan 18 yaşındaki teknoloji meraklısı genç ICO olur.
İlk örnek; insanlar tarafından bilinen, kârlı, sağlam bir banka hesabına sahip ve olumlu ticari sicili olan bir isme ait. İkinci örnek ise bu saydıklarımızın hiçbirine sahip olmak durumunda değil. Riski de potansiyel kazancı da yüksek. Garajdaki bilgisayar dâhisi yeni Steve Jobs da olabilir, birkaç yılda unutulup gidecek bir isim de…
İster genç ve adı sanı duyulmamış bir bilgisayar dehasına, isterseniz de saygın ve orta yaşlı bir iş adamına yatırım yapmayı tercih edin, her ikisinde de amaç aynıdır: İşinizin büyüyeceğini ve kârınızın artacağını umarsınız.
Şimdi gelin IPO ve ICO arasındaki farkları karşılaştıralım:
Gereksinimler
IPO nedir? Halka arz süreci
Resmi borsalarda listelenmek, yani halka arz (IPO) edilebilmek için, belli bir kazanç eşiğinin aşılması, iyi bir ticari sicil sahibi olmak ve resmi başvurular yapmak gibi yerine getirilmesi gereken uzunca bir liste vardır. Geleneksel halka arz; düzenlemelere ve yasal prosedürlere uygunluk kontrolünün yapılması nedeniyle uzun bir süreç olarak karşımıza çıkar. Diğer bir gereksinim de prospektüs ismi verilen şartnamedir. Prospektüs, halka açılma niyetinin yasal beyanını temsil eder ve potansiyel yatırımcıların bilinçli karar vermesine yardımcı olmak için şirket ve yaklaşmakta olan halka arz ile ilgili temel bilgileri içermelidir. Yani, halka arz için avukatlara, bankalara ve epeyce sabra ihtiyacınız var.
ICO nedir? ICO nasıl başlatılır?
ICO’lar (Initial Coin Offering) herhangi bir düzenleyici çerçeveye veya yasal protokole bağlı kalmayı gerektirmediğinden, çoğunlukta ticari sicile sahip olmayı bile şart koşmaz. Projelerin kendilerini ve işlerini tanımlamak üzere bir teknik doküman (white paper) hazırlarlar, o kadar.
Halka arza kıyasla ICO süreci çok daha kısa sürede tamamlanır. Tıpkı halka arz işlemlerindeki prospektüs gibi ICO projelerinde de teknik doküman (whitepaper) bulunur, ancak diğeri gibi önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde hazırlanma gibi bir şartı bulunmaz. Hatta kimi ülkelerde, whitepaper dokümanları yasal bir belge olarak kabul edilmez. ICO hayata geçirmek için programcı ekibe ve internete ihtiyaç vardır. Hepsi bu kadar!
Yatırımcı perspektifi
Halka arz nasıl satın alınır?
Eğer yaşadığınız ülkede bulunan bir şirkete yatırım yapıyorsanız işlem doğrudan gerçekleşebilir. Gelgelelim yabancı bir şirkete yatırım yapmak isterseniz genellikle ek yasal prosedürlere maruz kalırsınız. Bu nedenle muhtemelen bir aracı hizmetinden yararlanmanız gerekecektir.
ICO yatırımı nasıl yapılır?
En iyi kısmı burası… ICO’ya yatırım yapmak için ihtiyacınız olan tek şey internet erişimidir. Herhangi bir şirketin, herhangi bir token’ını, herhangi bir ülkeden satın alabilirsiniz. Bunun tek istisnası, menkul kıymet olarak tanımlanan bazı ABD projeleridir. Bu projeler ABD vatandaşları için geçerli değildir. Bu tip projelerin ülke içinde yatırım toplaması için halka arz benzeri bir raporlama yapmaları gerekir.
Yatırımcıların kazancı
Her iki tür yatırımcının da çok şanslı olduğunu ve yatırımlarının kârlı olduğunu varsayalım. Karşılığında ne alınacak?
Halka arz ne kazandırır?
Halka arz yoluyla elde edilen hisse senetleri, şirketin gelecekteki kazançları üzerinden hak iddia etmeyi temsil eder. Şirket, yıl içindeki kazancına bağlı olarak hissedarlara yıllık olarak temettü ayırır. Para kazanmanın bir başka yolu da şirkete erken aşamada yatırım yapmak ve değeri yükseldiği zaman hisseyi satmaktır.
ICO’dan ne kadar kazanılır?
Bilinmesi gereken en önemli konu, token’ların projenin sahipliğini sağlamamasıdır. ICO projelerine yatırım yapanlar, token’ların nasıl yapılandırıldığına bağlı olarak farklı şekillerde gelir elde edebilirler. Girişimler; token’ları satın alabileceğiniz veya satabileceğiniz sabit bir fiyat verebilirler, önceden belirlenmiş meblağın üzerinde kazanç sağlamaları durumunda bunları yatırımcılarına dağıtabilirler ya da ofis kapılarını yatırımcılarına açıp her gün ücretsiz yemek yeme fırsatı sunabilirler. Yatırımcının kazancı her ne olacaksa, projenin whitepaper dokümanında bu detaylar önceden yazılmıştır.
Buraya kadar anlatılanlardan, halka arzın ICO’dan daha güvenli olduğu anlamı çıkarılabilir. Bu durum her zaman geçerli olacak diye bir kaide yok. Tüm resmi başvurulara, güçlü altyapısına ve yıllara dayanan deneyimine rağmen her şirket günün birinde iflas edebilir. Bu durumda yatırımlar da batacaktır. Diğer taraftan gelecek vadeden bir ICO projesini seçerseniz, daha az bürokrasiyle uğraşıp çok daha fazla para kazanabilirsiniz. Her iki durumda da, paranızın karşılığını alacağını düşündüğünüz projeyi iyice araştırmalı, tüm imkanlarınızı kullanarak projenin detaylarına hakim olmaya çalışmalısınız.
Artı ve eksileriyle ICO vs. IPO
| Güvenilirlik | Yasal kapsam | Resmi şirket kaydı | Hızlı yatırım | Küçük yatırım | Uluslararası erişim | |
| IPO (Halka arz) | + | + | + | – | – | – |
| ICO | – | – | – | + | + | + |
Güncel ıco projelerini sayfamızdan takip edebilirsiniz.