DeFi likidite havuzu Nedir?
Merkeziyetsiz finans (DeFi) likidite havuzu, merkeziyetsiz borsada bulunan tokenler için likidite sağlamak amacıyla belli bir varlığın kilitlenmesini sağlayan akıllı sözleşmeye denir. Akıllı sözleşmeye token sağlayan kullanıcılar da likidite sağlayıcıları olarak adlandırılırlar.
DeFi likidite havuzları, merkeziyetsiz borsalardaki likidite sorununu çözmenin yenilikçi ve otomatik bir yolu olarak ortaya çıkmıştır. Merkezi kripto para borsaları tarafından aktif biçimde kullanılan geleneksel emir defteri modelinin yerini almışlardır.
Bu modelde borsa; alıcı ve satıcıların bir araya geldiği, anlık arz ve talebe bağlı olarak varlık fiyatlar üzerinde anlaştıkları pazar yeri olarak hizmet eder. Ancak bu model, likidite oluşturmaya yetecek miktarda alıcı ve satıcının olması şartına bağlıdır. Bu nedenle piyasa yapıcıların rolü, her zaman talebi karşılayacak birilerinin olmasını sağlamak ve likiditeye düzenli katkı sağlayarak fiyatı adil seviyede tutmaktır.
Erken dönemde oluşturulan merkeziyetsiz borsa modeli, yüksek Gas ücretleri ve yavaş blok üretim süresi nedeniyle piyasa yapıcılar tarafından cazip bulunmamıştı. Merkeziyetsiz borsaların (DEX) emir defteri sistemini kopyalaması tercih edilmedi. Bu nedenle likidite havuzları, merkeziyetsiz finans alanında tercih edilen bir çözüm haline dönüştü. Böylece alım satım platformları için sürekli ve otomatik likidite sağlanabilir oldu.
DeFi likidite havuzları nasıl çalışır?
En basit tabirle likidite havuzu; işlem çifti meydana getirmek için akıllı sözleşme üzerinde iki tokeni birden barındırır.
Örneğin, Ether (ETH) ve USD Coin (USDC) içeren bir havuzun olduğunu varsayalım. İşlemi basitleştirmek için 1 ETH fiyatının 1.000 USDC’ye eşit olduğunu düşünelim. Likidite sağlayıcıları, havuza eşit miktarda ETH ve USDC ekler. Bu nedenle 1 ETH yatıran birinin 1.000 USDC ile bu tutarı eşleştirmesi gerekir.
Bir kullanıcı USDC karşılığında ETH almak istediğinde, işlemin eşini bulma zorunluluğu havuzdaki likidite sayesinde ortadan kalkar ve havuzdaki fonla işlem gerçekleşir.
Likidite sağlayıcıları, havuza katkı sağladıklarında ödül alırlar. Para yatırdıkları zaman, havuzdaki hisselerini temsil eden özel bir token alırlar. Yukarıdaki örnekten devam edersek, ETHUSDC-LP benzeri bir isimle anılan token kullanıcıya verilecektir.
Tokenleri takas etmek için havuzu kullanan kullanıcılar tarafından ödenen işlem ücretleri, hisse büyüklükleriyle orantılı olarak tüm likidite sağlayıcılarına otomatik olarak dağıtılır. Dolayısıyla, ETH-USDC havuzunda işlem ücretleri yüzde 0,3 ise ve likidite sağlayıcısı da havuza yüzde 10 oranında katkıda bulunduysa; tüm işlemlerin toplam değerinin yüzde 0,3’ünün yüzde 10’u oranında pay alır.
Kullanıcı likidite havuzundaki hissesini çekmek istediğinde havuza ait tokenler yakılarak karşılığı olan coin’ler kullanıcıya aktarılır.
DeFi likidite havuzları riskli mi?
Merkeziyetsiz sistemlerde risk daima vardır. Sözgelimi varlığın fiyatını belirleyen algoritma doğru hesaplanmamış olabilir, büyük işlemler fiyatta oynaklığa sebebiyet verebilir ve hatta akıllı sözleşme hatalı yazılmış olabilir.
Likidite havuzundaki varlıkların fiyatı, havuzun alım satım faaliyetine göre sürekli olarak ayarlanan fiyatlandırma algoritması tarafından belirlenir. Varlığın fiyatı küresel piyasa fiyatından farklılık gösteriyorsa, platformlar arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanan arbitraj işlem yapanlar çıkabilir ve bu fiyat farkından kâr elde ederler.
Fiyat dalgalanmaları durumunda likidite sağlayıcıları, mevduatlarının değerinde geçici kayıp (impermanent loss) olarak bilinen bir zararla karşılaşabilir. Sağlayıcı mevduatını geri çekerse bu kayıp, kalıcı hale gelir. Dalgalanmanın boyutuna ve likidite sağlayıcısının yatırdığı sürenin uzunluğuna bağlı olarak, bu kaybın bir kısmı veya tamamı işlem ücreti ödülleri ile telafi edilebilir.
Fiyatlandırma algoritması nedeniyle, çok büyük işlemler küçük havuzları değer kaybına uğratabilir.
