Kripto para, eşler arası işleyen bir ekonomik sistemde başlıca görevi değer takas aracılığı yapmak olan bir dijital varlıktır. Bu ekonomik sistem; işlemleri doğrulamak, güvenceye almak ve yeni birimlerin oluşturulmasını kontrol altında tutmak için kriptografi kullanır.
Merkezi bankacılık sistemlerinin aksine çoğu kripto paralar dünyanın dört bir yanına dağılmış node lar olarak da bilinen bilgisayarlar ağlarına dağıtılarak merkeziyetsizleştirilmiştir.
İnterneti ya da zayıf-sinyal radyo erişimi dahi olan herkes yalnızca bir tuşa basarak kıtalar arası kıymet alım satımı yapabilir. Kripto para işlemlerinin ücreti kıtalararası banka transferlerine kıyasla düşüktür ve kredi kartı şirketlerinde izin verilen geri-ödeme işlemlerinin aksine yapılan transferler geri döndürülemezdir.
Kripto para birimlerinin çıkarımı ve yönetimi, programlanmış algoritmalar ve kriptografik kanıtlara dayalı çalışan ağ mimarisi tarafından belirlenir. Bunu kripto para sisteminin nasıl çalışacağını belirleyen ve protokol olarak da bilinen önceden belirlenmiş kurallar dizisi olarak düşünebiliriz.
Merkeziyetsiz olmak, kripto paraların tek bir kişi/varlık tarafından kontrol edilemeyeceği ve üçüncü parti bir aracıya ihtiyaç duymadan kullanıcıların kendi arasında işlem yapabileceği anlamına gelir. Fakat, birçok kripto para özel şirketler ve vakıflar tarafından geliştirildiği ve yönetildiği için merkeziyetsizliğin de farklı dereceleri bulunmaktadır. Ağ yapısına ve node dağılımına dayanarak bazı kripto paralar diğerlerlerinden daha merkezi kabul edilmektedir.
Çoğu kripto paranın en temel öğesi blockchain adı verilen teknolojidir. Blockchain, kriptografik olarak güven altına alınmış birbirine bağlı blokların doğrusal zincirinden oluşmaktadır. Her bir blok, diğer şeylerin yanı sıra, en son yapılan işlemlerin listesini ve kendisinden hemen önce gelen bloğa bir referans da içerir.
Blockchain merkezi olmayan dijital bir kayıt defteri gibi çalışarak tüm onaylanmış işlemlerin kalıcı bir kaydını tutmakla sorumludur. Bu kayıt defteri tüm node’lar arasında dağıtılmıştır ve değiştirilmeye karşı yüksek oranda dirençlidir.
Ilk merkezi olmayan kripto para olan Bitcoin, 2009 yılında takma adı Satoshi Nakamoto olan bir geliştirici tarafından yaratılmıştır. Ana hedef ise matematiksel kanıtlara ve kriptografiye dayanan bağımsız ve merkezi olmayan bir ödeme sistemi oluşturmaktır.
Çoğu kriptopara gibi Bitcoin de sınırlı sayıda üretilmiştir, bu da maksimum sayıya ulaşıldıktan sonra sistemin yeni Bitcoinler üretmeyeceği anlamına gelir. Genellikle, toplam arz miktarı kripto para üretildiğinde belirlenir ve bu bilgi herkese açıktır.
Bitcoin’in yanı sıra günümüzde altcoin ya da alternatif coin olarak bilinen binden fazla farklı kripto para bulunmaktadir. Bunlardan her birinin farklı özellikleri ve kullanım alanları vardır.
Kripto Para Güvenliği
Kripto Paraların güvenliği iki bölümden oluşmaktadır: İlki madenciler tarafından yapılan bir iş olan sıkışık hash kesişimlerini bulmak; ikinci ve daha muhtemel olan ise ağın %51’inden daha fazla kazı gücüne sahip olan bir madenci, küresel blockchain sistemini değiştirip, alternatif bir ana defter yaratabilir ve bu durum ”%51 atağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu noktada bile saldırganın yapabilecekleri limitlidir. Kendi yaptığı para işlemlerini geri alabilir veya diğer para işlemlerini bloklayabilir. Kripto paralara devlet tarafından haciz koyulma ihtimali de daha azdır. Tüm Kripto Paralar görünümde anonimdir. Ve bazı birimler tam anlamıyla bir anonimlik sağlamak için yeni sistemler oluşturmuşlardır.
Kripto Para Borsaları
Pek çok kripto para (Bitcoin, Ethereum vs.) zaman içinde daha az üretilmek üzere tasarlanır böylece bir piyasa değeri oluşturulur. Bu, devletlerin kullandığı para birimlerine göre farklı bir durumdur. Çünkü devlet uygun şartlarda, istediği zaman daha fazla para basabilir ve dolayısıyla enflasyonu arttırabilir. Örnek vermek gerekirse Bitcoin piyasasında ise asla 21 milyondan fazla miktarda birim dönüşümü olmayacaktır. Yüzlerce kripto para türü olmasına rağmen, bunların çoğu iki protokolün birini kullanarak ortaya çıkmıştır; POW veya PoS. Tüm Kripto Paralar, bilgisayarlarını veya ASIC makinelerini para işlemlerinin doğrulanmasını ve işlenmesini sağlamak için hazırlamış olan kripto para madencileri tarafından muhafaza edilmektedir.
Kripto Para Yasal Mı?
Kripto Paralar pek çok ülkede yasal olmasına rağmen – İzlanda ve Vietnam hariç – yapılandırma ve kısıtlamalardan muaf değillerdir. Çin, finansal kurumların Bitcoin’leri kontrol etmesini Rusya ise kripto paraların yasal olduğunu söylemesine rağmen Rus Rublesi dışında herhangi bir birimle eşya alımını yasaklamıştır.
Kripto paradan kazancınız vergilendirilebilir mi?
Hesabınıza düzenli para girişi tespit edilirse, kazancınız üzerinden vergi talep edilebilir. Eğer ki Maliye tarafından bu kazancınız sorgulanırsa bu geliri kripto para takas işleminden veya madencilikten elde ettiğinizi belirtebilir, gerekli durumlarda bu işlemlerinizi hesap dökümlerinizi kullanarak doğrulayabilirsiniz.
Kripto paraların avantajları nelerdir?
- Hiçbir merkez bankasına bağlı olmadığı için ülkelerin ekonomik durumundan etkilenmemektedir.
- Hesabın dondurulması ya da hesaba el konulması mümkün değildir.
